De onvergetelijke voetballer van … David Endt
Schrijver en voormalig teammanager van Ajax
Hij kwam binnen vanuit de kou. Het was het diepe najaar van 1973 en de oostenwind rukte de laatste bladeren van de skelettige bomen aan de Middenweg. Hij zag er bleek, en kwetsbaar uit. Het was alsof zijn knokige botten zichtbaar waren onder zijn sjieke kleding. Te sjiek, leek het wel. Smalle kaken, smalle lippen, grijsblauwe argwanende ogen, sluik grauwblond haar. De man behoefde warmte.
Met gesloten blijdschap stapte hij het kale stadionterrein op. De koelte van eenzaamheid hing om hem. Hem werd een plaats in de kleedkamer gewezen en daar plaatste hij zijn glanzende merkschoenen onder de houten bank. Daar hing hij zijn maatpak aan het hangertje. Magere, pezige benen kwamen er tevoorschijn. Bleeksmal torso toonde onder zijn interlock. Zijn ogen waren naar de grond gericht toen hij de veters van zijn voetbalschoenen veterde. Ogen gericht op de plavuizen. Ogen die zijn eigen geschiedenis lazen in die plavuizen. Een geschiedenis van ontheemding. Een historie van uitgestelde dromen en onvoltooid talent. Een geschiedenis van verlangen naar weelde.
Snel klopte zijn hart toen hij het voetbalshirt om zijn lijf trok. Dat had hij altijd. Dat sneller kloppende hart wanneer hij een shirt, een eenvoudig voetbalshirt, aantrok. Het was als het binnenstappen in een heerlijker wereld. En met het gladstrijken en instoppen van dit shirt, rood en wit, voelde hij een nog sterkere hartslag in zijn ribbenborst. Het Ajax-shirt. Dit moest het zijn, naar zo’ n shirt had hij zo lang, zo lang vergeefs, gezocht. De plavuizen blonken schoongepoetst naar zijn kleine grijsblauwe ogen waarin de argwaan verdampte in de toekomsthoop. Hier zou hij zijn talent kapitaliseren.
Vijf jaar eerder was hij een flonkerend stukje wondervoetbal dat een hoofdrol speelde in een geweldig elftal. Hongarije. Ferenc Bene, Florian Albert. Gyula Rakosi, Janos Farkas. En hij. Zoltan Varga. Het jonge broekie dat op Hongaarse leest geschoeid voetbalde met de lichte brille van intelligentie, snelheid en techniek. Wat een techniek! Wat een voortreffelijk technisch voetballertje. Het dieprode Hongaarse shirt zwabberde om zijn bast. Spichtige benen hingen als stokken uit zijn witte broekje. Maar wat een edele begaafdheid, wat een warme voetbalgloed. En welk een zelfzekerheid. Door Hongaarse trots gevoede zelfzekerheid. Weer een groot talent van Ferencvaros. Zoltan Varga. Zijn naam een artiestennaam. Och, op zijn zestiende al in het eerste elftal.
Opeens was-ie weg. Men zocht tegen beter in. Weg uit Mexico. Uit beeld. Zoltan Varga was gevlucht. Weg van achter het ijzeren gordijn. Weg van vrienden. Naar rijkdom, bezit, vrijheid van uitgeven, weelde en met zijn voetbaltalent als enig paspoort. Hij wist zijn jonge zwangere vrouw bij kennissen in een grote stad in Nederland. Hij nam de kuierlatten. Weg uit de kou, de ontheemding in maar de welvaart tegemoet.
Clubs die dongen naar zijn gunsten moesten vanwege de vlucht wel eerst twee jaar FIFA schorsing slikken. Alleen het Berlijnse Hertha bleek hem geborgenheid te bieden en twee lange kille jaren verlichtte zijn talent niet meer dan een trainingsveld. Op een flat in de wijk Charlottenburg, in het oog van de koude oorlog, wachtte hij op zijn dagen. Dagen waarin hij de grote regisseur op het middenveld zou zijn worden. Sneldenkend, scherp schietend. Met flukse sprongetjes de aanslagen op zijn benen ontwijkend.
Toen hij eindelijk mocht meedoen en zijn hoop tot werkelijkheid vroor, bleek zijn club meegezogen in een omkoopschandaal. Wat was zijn aandeel? Er werd met willekeur gestraft. Varga werd gedwongen te vluchten naar een oord waar men de UEFA-sanctie terzijde legde. Schotland. Nog kouder. Ongeschikt voor een warmtezoekend, verfijnd talent. Welstand in Aberdeen maar weer gevangene in een vriendenloze wereld. Was hij daarom zijn vaderland ontvlucht? Hoever kon de ontheemding gaan?
Geluk ontwaakte aan de horizon. Zijn manager had hem een mooie club gevonden. Een fameuze club. Toevallig uit dezelfde stad waar zijn vrouw in 1968 op hem had gewacht. Een omen. Ajax! Waar zou zijn supersensibele voetbalhart beter kunnen kloppen! Ajax voetbalde voetbal. Ajax zou zijn hart raken en hij zou het hart van Ajax raken. Hij zou zich voegen in dat mozaïek van erkende schoonheid.
Koud en regenachtig, dat diepe najaar van 1973. Verberg de door je ziel spoelende gelukshoop in een vreemde kleedkamer. In zijn spel blonk de begaafdheid. Artiest. Techniek. Sneldenken. Maar Zoltan Varga was een te laat ingepast mozaïekstukje. Het klemde, het wrong. Het had eerder moeten worden ingevoegd. De bal koos zijn partij. Twee harmonieuze vrienden. Plannen, ideeën, eigen ideeën, eigenzinnige ideeën, oplossingen. Wat werd er voetbal gevoetbald! Maar Ajax bleek een vreemd denkland. Volkomen anders dan de poëtische Hongaarse School. Het andere denken ontheemde hem, liet hem in zijn brille koud staan. Eenzaam in zijn talent.
De staaltjes van kunst werden gewaardeerd, dat wel. Een weergaloze balaanname. Een onnavolgbare slalom. Een wonderbaarlijk doelpunt. Applaus. Erkenning van de gave. Maar het stukje wilde niet passen. Was het de hongerige haast om verloren tijd in te halen die hem dwarszat? Was hij teveel op zoek naar de vrijheid van voetballen? Was de wereld hem vijandig? Hij zocht de antwoorden. Met zijn bleekblauwe ogen turend naar de plavuizen van de door hem gekozen wereld. En hij vond de antwoorden niet.
Met vriendelijke groet,
David Endt
Varga (l) samen op de foto met trainer
Knobel (m) en mede-aankoop Stefenhagen (r).
Zoltan Varga overleed in 2010 op 65-jarige leeftijd.
Foto – ANP Cor Mulder